TORNADO - Pascale Marthine Tayou

Tornado is de solotentoonstelling van Pascale Marthine Tayou in Mu.ZEE. Het wordt het sluitstuk van een intense samenwerking die begin 2018 van start ging met een ‘proloog’ getiteld Ik ben Gentenaar. Hierbij wordt – in afwachting van de finale opstelling – op gezette tijden een kunstwerk in een van de collectie-opstellingen in Mu.ZEE toegevoegd. Tayou daagt het museum uit om niet op veilig te spelen maar vanaf dag één samen met hem aan de slag te gaan. Mu.ZEE functioneert in die zin als een laboratorium, waar een aantal ideeën ruimtelijk kunnen worden uitgetest en kort op de bal wordt gespeeld. Onder het mom beweging te brengen in wat verstard is, doelt de kunstenaar op het activeren van wat hij zelf de ‘gefrustreerde’ museumruimte noemt. Het begrip staat niet alleen voor de fysieke ruimte die dienstdoet als tentoonstellingsplek maar net zo goed voor de mentale ruimte die nodig is om een brug te slaan naar onze samenleving. ‘Het museum zou aan zelfobservatie moeten doen, uit zichzelf moeten treden. De samenleving heeft nood aan een plek […] die zichzelf steeds opnieuw in vraag stelt en haast in real time de maatschappelijke omwentelingen en menselijke bewegingen analyseert.[1]’ Het traditionele tentoonstellingstraject wordt opzijgeschoven en de nadruk komt te liggen op het onderweg zijn. Beweging is belangrijk en gaat in tegen vastgeroeste museale systemen.

De proloog Ik ben Gentenaar omvat een vijftal spreekwoordelijke ‘hoofdstukken’, die in de tentoonstelling Tornado herschreven en aangevuld worden met een explosie aan beelden, woorden, verhalen en emoties. Overdaad is hem niet vreemd. Pascale Marthine Tayou jaagt esthetische ontdekkingen na, waarbij vorm, kleur en licht dienstdoen als ruwe grondstoffen voor nieuwe sculpturen, foto’s, tekeningen, installaties en schilderijen. Tornado brengt een beperkte selectie van bestaande kunstwerken uit het rijke oeuvre van de kunstenaar in dialoog met voornamelijk nieuwe creaties en in situ installaties. Pascale Marthine Tayou (°1966, Nkongsamba, Kameroen) is bijna dertig jaar actief en wat hem vandaag bezighoudt verschilt niet bijzonder veel van wat hem destijds triggerde om ‘maker’ te worden en de wereld rond te trekken. “Er woedt een tornado in mijn hoofd!” De tentoonstelling is als een wervelwind van oprechte emoties, verhalen van gisteren en vandaag, die ons inspireren om het morgen anders te doen. Tornado is een portret van de talloze zielen die ronddolen op zoek naar een veilig bestaan. Het staat voor het ‘onderweg zijn’ als manier van leven en weerspiegelt ook de angst om hier als samenleving mee om te gaan. “Het is het portret van de wind die blies toen ik laatst naar Oostende kwam. Net als de andere natuurelementen – zoals de regen of de zon – wordt de wind door de seizoenen gedreven en tempert het ons ego. Bescheidenheid siert, hoe groots we ons ook wanen, we zullen altijd ‘kleiner’ zijn dan de natuur.[2]”

Tornado gaat geen enkel onderwerp uit de weg – migratie, gender(on)gelijkheid, identiteit en afkomst, evoluties binnen het nationalistisch denken, de koloniale wonden en hun plaats in de individuele en collectieve herinnering, vrede, angst en geweld, maar bovenal ook het belang van kennis, en het doorgeven van de oeroude kracht die daarin schuilt. Tayou schuwt deze thema’s niet maar politiseert ze evenmin. Hij observeert, stelt zich kritisch en vooral nieuwsgierig op in zijn queeste naar het universeel menselijke, naar datgene wat ons allemaal bindt. De kunstenaar verweeft vergeten histories en opgerakelde herinneringen met een hedendaagse verbeeldingskracht. Hij balanceert daarbij voortdurend op een grens tussen negatieve en positieve energie. Niets is wat het lijkt, laat staan eenduidig. Een kasseisteen staat symbool voor revolte – « sous les pavés, la plage » – maar dient evengoed om aan een nieuwe weg te timmeren. De dualiteit die in zijn beeldtaal schuilt, breekt het gesprek open. Op die manier daagt hij ons stereotype beeld van ‘de Ander’ uit. « Fixer le passé au présent sur la toile du futur. » Door het verleden bladeren is zinvol zolang we niet blijven vasthangen aan oude clichébeelden. Onder het mom van een zekere lichtheid in het nadenken over actuele maatschappelijke problemen, maakt Pascale Marthine Tayou geen politieke maar veeleer ‘menselijke’ statements. De kunstenaar creëert niet om de kunst te honoreren maar wel om het leven te celebreren. “En ja, mag het met wat humor?”

[1] Sorana Munsya, reflecties op Een proloog in vijf bewegingen, 2018

[2] Pascale Marthine Tayou, 2018