Hortamotieven. Stoffen en papier in Brusselse huizen

Architecten als Victor Horta gingen uit van een totaalconcept, en herwaardeerden zo de toegepaste kunsten en deden de hiërarchie en grenzen tussen architectuur en binnenhuisinrichting vervagen.

Eind de negentiende eeuw streven de architecten van de art nouveau naar een homogene esthetische vormgeving. Natuurlijk is de mantel van het gebouw van tel, maar de zin voor detail in de binneninrichting wordt een centraal aandachtspunt in het werk van de architect.
Victor Horta wil af van de hiërarchie in de kunsten. Dat leidt tot een grondige vernieuwing in de sierkunsten en in de ambachtelijke of industriële productie van de dagelijkse voorwerpen.

In de jaren 1890 spelen de bij elkaar passende behangpapieren en stoffen van de Britse ontwerpers van de Arts & Crafts beweging een doorslaggevende rol in de decoratie van de art-nouveau-interieurs in West-Europa. Engelsen zoals William Morris, Walter Crane of Charles Francis Annesley Voysey ontwerpen papier met gestileerde motieven die ze uit de natuur putten en die erg in de smaak vallen bij de belangrijkste vertegenwoordigers van de art nouveau in België. Victor Horta en Henry Van de Velde verwerken deze Britse modellen in de interieurs die ze zelf ontwerpen. Het succes van de Engelse producten groeit nog met de voorstelling van de creaties van manufacturen zoals Essex & Co. op de wereldtentoonstelling van Parijs in 1900.
De industriëlen van het behangpapier brengen artikels in art-nouveaustijl op de markt, terwijl ze betaalbaar en populair behangpapier blijven produceren dat een plaats kan krijgen in de interieurs van alle sociale klassen. Het behangpapier van Morris of Voysey, die pleiten voor de terugkeer naar de traditionele productiemethodes in blokdruk, is erg duur.

Materiële getuigen van de aanwezigheid van behangpapier in de Brusselse interieurs van Victor Horta zijn schaars en onbekend. Soms geven oude detailfoto’s wat informatie over het gebruik van bepaald behangpapier. Maar omdat het zo vluchtig is, wordt behangpapier vaak vervangen naargelang de mode, als het al niet helemaal verdwijnt onder lagen verf. In veel gevallen moeten de restaurateurs en conservatoren het doen met minieme stukjes om een idee te hebben en te geven van hoe een interieur in een bepaalde tijd werd aangekleed.