MARIANNE BERENHAUT – rechts, averechts

Marianne Berenhaut (Brussel, 1934) woont en werkt afwisselend in Brussel en Londen. Tussen 1960 en 1964 studeert ze aan de Académie du Midi en het Atelier de Moeschal. Haar werk is lange tijd relatief onderbelicht gebleven binnen het professionele kunstenveld, maar de laatste jaren is daar verandering in gekomen. Ze maakt poëtische sculpturen die ze samenstelt met zogenaamd “achtergebleven” voorwerpen waar ze associatieve composities en verstilde installaties van maakt.

Al meer dan zes decennia bouwt Marianne Berenhaut aan een omvangrijk en indrukwekkend oeuvre. Ze gebruikt gevonden voorwerpen zoals oude meubels, kledingstukken en speelgoed, het ding moet tekens van leven dragen om deel uit te maken van haar werk. Een beklemmende stilte omhult haar installaties, er hangt verdriet of onheil in de lucht, alsof een onbekend menselijk lot in herinnering wordt gebracht, alsof de objecten een vergeten levensverhaal opnieuw trachten uit te drukken. In een unieke beeldtaal verhaalt ze over verlangen, afwezigheid, trauma en herinnering.

De generische titel die Marianne aan haar werken van de voorbije twintig jaar gegeven heeft, Vie Privée, doen de toeschouwer vermoeden inzage te krijgen in een intieme en huiselijke sfeer. Het tegendeel is waar, de kunstenares benadrukt dat er steeds een verband bestaat tussen ‘haar kunst’ en het sociale leven om haar heen. Haar poëtische en ongekunstelde ietwat naïeve sculpturen spelen in op het collectieve emotionele geheugen, ze reduceren tot een vorm van nostalgische tweedehands voorwerpen zou een obsceniteit zijn die de Shoah herleidt tot een fait divers.

De reeks Poupées Poubelles (gerealiseerd in de jaren 1970) bestaat uit een verzameling poppen, gemaakt uit nylonkousen die gevuld zijn met lompen, hooi, stro, bloemen en ook telkens een alledaagse voorwerp. Deze reeks is kenmerkend voor de verstilde beeldtaal die de kunstenaar hanteert. Over de assemblage Vie Privée : Le Lit (2020) zegt ze: “Toen het af was, was ik verrast. Het leek op niets dat ik ooit had gemaakt. Tot dan sprak ik vaak over verlies, over mijn beroofde leven en mijn kindertijd. Maar sinds ik deze sculptuur heb gemaakt, heb ik het meer over mijn eigen leven en mijn eigen fantasieën.”

Over de ‘achtergebleven’ voorwerpen die ze verzamelt zegt ze nadrukkelijk dat die er niet ‘zomaar’ zijn. Of ze nu op straat, op een rommelmarkt of in een garageverkoop te vinden waren, ze laat haar vondsten onaangeroerd rijpen in afwachting van een associatie of versmelting die zich pas aandient als het moment daarvoor gekomen is. De sculpturen ontstaan zonder voorbedachte rade, en vertellen op die manier hun verhaal pas achteraf, a posteriori.

Thierry de Duve over haar werk: “Men kan alleen maar opgetogen zijn te zien dat Marianne zich verzoent met haar leven als overlevende. Haar recente werk is veranderd, het is minder tragisch, speelser, meer erotisch ook. Het zal zonder twijfel nooit vrij zijn van ambivalentie […]. Voor haar zal het altijd een kwestie zijn van trouw en geheugen, of van trouw aan het geheugen, wat een dienst is die ze ons bewijst – want in Auschwitz is de mensheid verweesd van zichzelf, en dat is iets wat niemand kan vergeten.”