EEN NON-U-MENTALE GESCHIEDENIS VAN HET M HKA – Deel 2: Wat gehoord moet worden

Naar aanleiding van een permanente reflectie over het ontstaan en de identiteit van het Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen (M HKA), worden in een reeks tentoonstellingen verschillende aspecten van haar voorganger, het Internationaal Cultureel Centrum (ICC), belicht. Het ICC, opgericht in 1969 en gesloten in 1998, was de eerste instelling voor hedendaagse kunst in Vlaanderen, gehuisvest in het statige Koninklijk Paleis in het centrum van Antwerpen. In een periode waarin traditionele musea niet beantwoordden aan de noden van de hedendaagse kunst, bood het ICC in de jaren 1970 en 1980 een platform voor de productie en presentatie van uiteenlopende disciplines en cross-overs tussen verschillende kunstvormen. Het programma richtte zich op hedendaagse lokale en internationale kunstenaars, waarbij veel installatie- en conceptkunstenaars hun weg naar het ICC vonden.

Het tweede deel van dit programma is gewijd aan geluidskunst. De acties van kunstenaars die hun beeldend werk verrijkten met klank, werden in het ICC meestal aangekondigd als performance/concert. Deze presentatie bestaat uit een installatie, muziekinstrumenten, geluidsopnames, videoregistraties, en documentatie van onder anderen Vito Acconci, Laurie Anderson, Connie Beckley, Jacques Charlier, Maurizio Nannucci, Charlemagne Palestine, George Smits, Ben Vautier en Bernard Villers.

Experimenteren met geluid is zo oud als de mensheid zelf. Voor de eerste opnameapparatuur in gebruik werd genomen (de fonograaf werd in de negentiende eeuw uitgevonden), was het onmogelijk om geluid te registeren en opnieuw af te spelen. Componisten gebruikten partituren met annotatie en dichters schreven al naargelang de mode in een bepaalde cadans wat heropvoering mogelijk maakte. Nu, zovele decennia later, presenteren we werken uit onze collectie van enkele avant-gardisten die experimenteerden met typografie om ritme, toonhoogte en intonatie te verbeelden. Ze pionierden in een discipline waarin vele media samenkwamen en waarin geluid dichter bij beeldende kunst dan bij muziek stond.

“Mijn hoop voor een project in Antwerpen zou zijn om een ‘non-u-mentaal’ werk te voltooien waarvan de stad na de realisatie nog een zekere tijd zou kunnen genieten.”

(Gordon Matta-Clark in een brief aan Flor Bex, 1976)

Deze presentatie past in een groter programma dat het oeuvre van de kunstenaars, verbonden aan het ICC in relatie tot hun werk in de M HKA-collectie, wil belichten. Daarnaast onderzoekt het de programmatie van het ICC vanuit het perspectief van het ICC-archief, dat het M HKA ook beheert. Deze reeks zet de ‘non-u-mentale’ benadering voort, als een methode om over het museum na te denken: het gaat minder om monumentaliteit, en meer om de vooruitgang van ons begrip van de kleine dingen, steeds gericht op ontdekkingen.