Marthe Donas, terug in haar vaderland (1921-1927)

De tentoonstelling sluit aan bij de tentoonstelling "Donas, Archipenko & La Section d'Or. Betoverend modernisme" die van 4 oktober 2025 tot 11 januari 2026 te zien is in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen en vervolgens wordt overgenomen door het Saarland Museum-Moderne Galerie in Saarbrücken (voorjaar 2026). De tentoongestelde werken, die zelden te zien zijn, zijn voornamelijk afkomstig uit Belgische privécollecties.  

In de loop van 1920 slaagde Marthe Donas er onder het geslachtsneutrale pseudoniem “Tour Donas” in om deel uit te maken van de internationale avant-garde, met name door deel te nemen aan tentoonstellingen van de Section d'Or in verschillende Europese steden. Al snel raakte ze echter gedesoriënteerd door het vertrek van Archipenko, die haar werk had gepromoot. Het opdrogen van haar inspiratie als gevolg van de twijfels die haar bekruipen, dwingt de kunstenares afstand te nemen van de Europese avant-garde.

Aan het einde van de zomer van 1921 raakt Marthe Donas, die blut en depressief is, ernstig ziek. Ze schildert dat jaar vrijwel niet en besluit uiteindelijk haar atelier in Parijs op te geven en terug te keren naar Antwerpen, waar bijna niemand haar kent. Haar vertrek uit Parijs betekent zowel het einde van haar betrokkenheid bij het internationale avant-gardistische netwerk als het begin van een meer conventioneel leven. Haar huwelijk in januari 1922 wordt gevolgd door twee korte verblijven in de Parijse voorsteden (Fontenay-aux-Roses, Sceaux) om haar man te vergezellen, die het jaar daarop zijn studie aan de Sorbonne afrondt. Nieuwe gezondheidsproblemen verstoren haar artistieke praktijk en leiden tot haar verhuizing naar Ittre, waar haar schoonfamilie een luxueus huis bezit (het “Château” Bauthier).

In Waals-Brabant ontdekt deze stadsvrouw de charme van het platteland en laat ze zich verleiden door de eenvoud van het landelijke leven, doordrongen van geloof. Haar favoriete thema's veranderen: landelijke landschappen, scènes uit het dagelijks leven, religieuze schilderijen en ontwerpen voor glas-in-loodramen, een artistieke uitingsvorm die ze tien jaar na haar ontdekking tijdens haar ballingschap in Ierland opnieuw oppakt. Haar stillevens, vaak samengesteld uit veldbloemen, verraden de invloed van de rustieke omgeving waarin ze op dat moment leeft.

Haar schilderstijl evolueert naar een terugkeer naar de figuratie, soms gestileerd. Af en toe zien we in het plastische vocabulaire van de kunstenaar herinneringen aan haar kubistische taal uit de jaren 1917-1920: lineaire stijl, afwisseling van golvingen en hoekige lijnen, bevestiging van de twee dimensies van het doek, herneming van eerder behandelde thema's.

De kans om haar werk meerdere keren te tonen, in België (eerste solotentoonstelling in 1926) en zelfs in Parijs, volstaat echter niet om het vertrouwen te herstellen van een vrouw die steeds meer in beslag wordt genomen door huishoudelijke taken. Vanaf 1927 stopte Marthe Donas met schilderen. Deze lange onderbreking, die slechts af en toe werd onderbroken door een schilderij voor een bepaalde gelegenheid, duurde twee decennia, waarin ze vrijwel uit het artistieke landschap verdween.

Ter gelegenheid van de tentoonstelling “Marthe Donas, terug naar het platteland (1921-1927)” publiceert het MIMDo een rijk geïllustreerde catalogus van 40 pagina's (met enkele ongepubliceerde werken). Het boek geeft een overzicht van de artistieke evolutie van Marthe Donas in deze periode, waarin haar inspiratie en schilderstijl veranderen onder invloed van de landelijke omgeving waarin ze leeft. Ze keert terug naar de figuratieve kunst van haar beginperiode, zonder echter het kubisme te verloochenen dat ze in 1916-1917 in Parijs ontdekte en in Nice met Archipenko verder ontwikkelde.