Justine Dofal. En hiver, le soleil part de bonne heure

{Eén ticket voor alle tijdelijke tentoonstellingen die tegelijkertijd worden gepresenteerd}

Voor de nieuwe editie van Galerie du Soir viel onze keuze op Justine Dofal.

“Ik heb het gevoel dat fotografie altijd een deel van mijn leven is geweest”, zegt Justine Dofal als haar wordt gevraagd naar de oorsprong van haar passie. “Mijn opa en mijn vader hielden altijd van fotograferen en gebruikten al goede spiegelreflexcamera’s. Toen ik klein was, nam ik de camera van mijn vader mee om mijn eigen foto’s te maken. Ik kreeg al heel jong een kleine camera, waarmee ik mijn grootouders filmde en fotografeerde.”

Fotografie zou echter lange tijd een vrijetijdsbesteding voor haar blijven. Toen ze een studierichting moest kiezen, koos ze een heel ander pad: rechtssociologie en politieke wetenschappen. “Ik was van plan om onderzoek te gaan doen, maar toen ben ik in de non-profitsector gaan werken bij Avocats Sans Frontières (Advocaten Zonder Grenzen).”

Net als voor vele anderen, zouden Covid en de lockdown periode de zaken door elkaar schudden. “Mijn werk had zeker zin, maar ik was te ver verwijderd van het terrein en de mensen. Ik ben Frans en was een jaar eerder in Brussel aangekomen. Ik onderzocht de mogelijkheden voor een fotografieopleiding en vond de Agnès Varda-school, die ideaal was voor mij. Ze bieden avondlessen aan, dus ik kon het combineren met mijn werk. Maar de docenten komen ook van La Cambre of uit Parijs en stellen dezelfde eisen als in hun daglessen. Er zat een ‘uitdaging’ in die bij me paste.”

Vanaf het begin heeft ze gewerkt aan sociale kwesties die haar raken en verontrusten. In het bijzonder met een opmerkelijke serie over ouderen. “Het is een project dat ik heb ontwikkeld zodra ik bij Agnès Varda aankwam. Ik begon met het fotograferen van mijn grootouders tijdens de Covid-periode, zodra we naar buiten mochten. Dit bracht me meteen bij de kwestie van eenzaamheid en isolatie onder ouderen. Mijn grootouders hadden tenminste het geluk dat ze een stel waren en familie in de regio hadden. Maar ze voelden zich nog steeds eenzaam. Ik dacht bij mezelf dat het verschrikkelijk moest zijn voor de anderen. Dus schreef ik me in voor een programma van het Rode Kruis waarbij we geïsoleerde mensen bezoeken. Toen ik zag dat we ook bejaardentehuizen konden bezoeken, heb ik me aangemeld als vrijwilliger en kwam ik terecht bij Sainte-Gertrude in de Marollen. De meeste bewoners daar worden volledig verzorgd door het OCMW. Velen hebben een chaotisch leven achter de rug, sommigen hebben een ongeluk gehad en kunnen niet meer zelfstandig wonen, sommigen zijn nog verslaafd, aan alcohol of sigaretten... Maar deze plek zit vol leven, met verhalen over vriendschap, liefde, problemen... Het was een beetje anders dan het beeld van een bejaardentehuis waar iedereen alleen in zijn eigen ruimte woont en zich erg verveelt.”

Ze ontwikkelde speciale relaties met bepaalde mensen, begon hen te fotograferen en realiseerde zich dat het haar taak gemakkelijker maakte. “Als je naar ze toe komt en voorstelt om met ze te praten, zien ze je benadering als een beetje medelijden. Als vrijwilliger waren veel deuren voor mij gesloten. Met mijn camera is de reactie anders.

Ze denken bij zichzelf: ‘Oh, ze is in mij geïnteresseerd’ en ze zijn meer open. In het begin maakte ik foto’s in documentaire stijl. Toen wilde ik weg van de clichés van ouderdom met al die nogal harde en contrasterende zwart-witfoto’s. Voor mij zit deze plek vol leven en dat wilde ik laten zien. Twee jaar lang deed ik één fotoshoot per seizoen. Ik kwam met gekleurde achtergronden en we gingen helemaal los: accessoires, make-up, enz.

Ze presenteerden zichzelf voor de camera zoals ze zichzelf wilden laten zien. Daarna maakten we andere foto’s in de slaapkamers, maar ook daar kozen ze zelf waar en hoe ze wilden verschijnen. Er was altijd een dialoog om geen beeld van hen te stelen, maar het daarentegen samen met hen op te zetten.”

Ten slotte houdt de serie ‘En hiver, le soleil part de bonne heure’ (In de winter komt de zon vroeg op), die veel werkt op de associaties van kleuren tussen de beelden, een documentaire draad vast en biedt tegelijkertijd iets vrolijks, soms bijna smakeloos, om de sfeer van deze bijzondere plek volledig over te brengen. “Ouderdom is niet per se triest”, concludeert de fotograaf. “Wat droevig is, is uitgesloten en alleen zijn.”