Le musée du futur - hoe technologische innovaties gebruiken om een nieuw publiek te bereiken en de bezoekerservaring te verbeteren?
Marie Du Chastel is onder andere artistiek directeur van KIKK festival, een jaarlijks internationaal festival voor digitale en creatieve culturen in Namen, met ongeveer 28.000 bezoekers en 3.000 professionals. De 14e editie vindt plaats tussen 23 en 26 oktober 2025.
Marie is een autoriteit als het gaat om digitalisering en technologische innovatie in de culturele wereld en voor musea in het bijzonder. In haar presentatie stelde ze de verschillende poten van de werking van KIKK en Le Pavillon voor. Ze legt uit waarom technologische innovatie ook belangrijk is voor musea en ze ging in op de manier waarop technologische innovaties ertoe bijdragen om via kunst maatschappelijke kwesties aan te kaarten, maar ook de technologie zelf in vraag te stellen. Ten slotte toonde ze ons specifieke innovaties die musea kunnen hanteren om de bezoekerservaring te versterken en een breder publiek aan te trekken.
Tijdens het eerste gedeelte werd meteen duidelijk dat achter de uithangborden van KIKK en Le Pavillon een heel ecosysteem van digitalisering van kunst en cultuur is gehuisvest. Naast het festival en het museum is er onder meer Trakk, een fablab (fabrication laboratory) en medialab, worden er residenties aangeboden rond ecologie en astronomie en is er ikii, waar gefocust wordt op het innoveren en digitaliseren van artistieke ervaringen, performances en events.
Waarom de nood aan die brede waaier aan activiteiten en organisaties nodig zijn, maakt Marie ons duidelijk in het tweede deel van haar talk. Hoe kunnen technologische veranderingen ervoor zorgen dat musea een nieuw publiek heroveren op andere digitale aanbieders?
Het komt erop neer dat ze de culturele wereld mee willen nemen in de digitale versnelling die we in zowat elk maatschappelijk domein zien. Een video van een choreografie van handen die uren, zelfs dagen in beslag nam, kan je vandaag met de juiste tools en de juiste prompts op enkele minuten maken. Ideeën worden dus alleen maar belangrijker. De snelheid waarmee gecreëerd kan worden, is enorm toegenomen en dit biedt mogelijkheden aan makers. Het combineren van wetenschap, technologie en creatieve ideeën biedt kunstenaars de mogelijkheid om veel verder te gaan in immersieve ervaringen. Marie haalt hier het voorbeeld aan van een immersieve jas die je laat ervaren hoe een aardbeving in Groningen aanvoelt, aardbevingen die veroorzaakt worden door decennialange gasboringen in de streek. Op die manier houden technologie, wetenschap en digitalisering ons een kritische spiegel voor.
Dat wordt bijna beangstigend met het voorbeeld van bijna perfect gecreëerde mensen op basis van DNA dat via afval werd verzameld. Voor de rokers onder ons: denk de volgende keer eens goed na voordat je je peuk op de grond gooit, want voor je het weet, kijk je jezelf in de ogen op een Bio Art expo.
Jongeren kunnen dan weer de weg naar kunst vinden via world building zoals dat in videogames gebeurt. Het digitale zorgt bovendien ook voor de mogelijkheid tot interactie tussen kunstenaar en toeschouwer. Ook met Extended Reality (XR) en Augmented Reality is dat het geval, waardoor performances plots een paar extra dimensies krijgen.
Maar het hoeft niet altijd om, al dan niet tijdelijke, op zichzelf staande totaalervaringen te gaan. Voor musea met een permanente collectie liggen de opties ook voor het rapen. Dat kwam aan bod in het derde en laatste gedeelte van haar sessie. Zo kan je met je smartphone klassieke beeldhouwwerken tot leven wekken of een levensechte dino zien op basis van het skelet voor je neus.
Meer laagdrempelig, maar daarom niet minder indrukwekkend, is de toegevoegde waarde die geluid kan bieden in museumzalen. Immersieve geluidservaringen versterken de beleving van schilderijen, beeldhouwwerken of installaties op een manier die je misschien niet eerder voor mogelijk hield. Dit kan zowel via geluidsinstallaties in de zalen, maar net zo goed via headsets of op je eigen hoofdtelefoon en smartphone. Hierdoor zijn musea in staat om de beeldende kunst in al hun glorie op zichzelf te laten bestaan en tegelijk, op maat van de bezoeker, extra verdieping of beleving aan te bieden die veel verder gaat dan de klassieke audiotour.
Wat zijn nu de grootste uitdagingen voor musea om hiermee aan de slag te gaan? Financiële beperkingen zijn een evident obstakel, maar heel vaak is er ook angst bij curatoren, directie, collectiebeheerders om niet langer de expert te zijn. Er is in onze musea soms te weinig digitale kennis aanwezig. Hierdoor is er schrik om foute keuzes te maken of schrik om een strategie uit te werken.
Een tip is om klein te beginnen, bijvoorbeeld met QR-codes en zo te experimenteren met de mogelijkheden. En ben je helemaal overtuigd om de volgende stap te zetten, maar heb je de kennis niet in huis? Wees dan niet bang om je te laten begeleiden door een goede consultant.