Bekende kunstwerken in België: deze 5 moet je zien

Heerlijk toch, zo'n museumpas! Je hopt binnen en buiten in de deelnemende musea, voor een hele dag vol diepgaande mijmeringen of slechts voor een halfuurtje - naargelang de tijd die je beschikbaar hebt. Misschien loop je zelfs een museum binnen om één specifiek kunstwerk te bezoeken? We zochten voor jou vijf kunstwerken uit die zo'n exclusief bezoekje meer dan waard zijn.

**1) Dulle Griet van Pieter I Bruegel – Museum Mayer van den Bergh**

De titel van dit schilderij uit 1561 ken je wellicht van het gelijknamige Suske en Wiske-album of van het zestiende-eeuwse kanon nabij de Vrijdagmarkt in Gent. In het geval van dit werk van Pieter I Bruegel (ca. 1525-1569) refereert ‘Dulle Griet’ aan de geharnaste, centrale figuur die in verhouding met haar omgeving buitenproportioneel groot lijkt. Het is een vrij surreëel, Jheronimus Bosch-achtig aandoend schilderij waarin veel te zien is: plunderingen, vechtende soldaten, krioelende monsters en andere gedrochten. De horizon lijkt in lichterlaaie op te gaan.

Maar wat betekent dit paneel? Over het algemeen lijkt men het erover eens dat het gaat over een battle of the sexes, een topic dat populair was in de middeleeuwen en de nieuwe tijd. Met dit tafereel creëerde Bruegel een omgekeerde wereld waarin de draak wordt gestoken met de stereotiepen die toen werden toegeschreven aan de geslachten. Zo dragen vrouwen hier duidelijk de broek en vertonen ze ‘mannelijk’ gedrag zoals hebzucht en overheersing. De reus op de achtergrond stelt een man voor die ‘vrouwelijke’ verspilzucht aan de dag legt. Maar daarmee is alles nog niet gezegd over dit ge(s)laagde werk, dat pas gerestaureerd werd. Ontdek er meer over in het Museum Mayer van den Bergh!

**2) De Burgers van Calais van Auguste Rodin – Koninklijk Museum van Mariemont**

De Burgers van Calais (1889) werd in 1905 aangekocht door Raoul Warocqué, mecenas van het Koninklijk Museum van Mariemont. In 1884 gaf de burgemeester van Calais de opdracht aan beeldhouwer Auguste Rodin om een monument te maken dat hulde zou brengen aan de bewoners van deze havenstad. Rodin nam de Engelse belegering van Calais in 1347 ten tijde van de Honderdjarige Oorlog als onderwerp. Toen zorgden zes burgers ervoor dat hun stad niet volledig verwoest werd door blootsvoets in een jutezak en met een strop rond hun nek de sleutels van de stad te schenken aan de Engelse koning. De figuren kregen een opvallend expressieve houding die de wanhoop van de burgers duidelijk weergeeft.

Verrassend genoeg werd het monument destijds niet goed onthaald. De sculpturen werden afgeleverd in 1886 maar ze werden pas zeven jaar na Rodins dood, in 1895, opgesteld. Ook had Rodin de beelden oorspronkelijk los van elkaar ontworpen, maar bij de uitgestelde onthulling werd er gekozen om de zes figuren samen op een hoge sokkel te presenteren.

**3) Madonna met Kind van Michelangelo – Onze-Lieve-Vrouwekerk Brugge**

Van alle prachtige kunstwerken die je kunt vinden in de collectie van de Onze-Lieve-Vrouwekerk, springt Madonna met Kind (1505) van Michelangelo er zeker tussenuit. Deze Madonna, ook bekend als de Brugse Madonna, zou het enige beeldhouwwerk zijn dat Italië verliet tijdens Michelangelo's leven. De sculptuur heeft overeenkomstige kenmerken met de beroemde pièta uit 1499 in de Sint-Pietersbasiliek in Vaticaanstad – niet toevallig, want Michelangelo begon aan de Brugse Madonna net na het afwerken van dit exemplaar. Kijk bijvoorbeeld naar het gezicht of naar de manier waarop de kledij is vormgegeven.

Vermoedelijk werd de sculptuur die nu in Brugge staat oorspronkelijk gemaakt voor het Piccolomini-altaar in de Kathedraal van Siena, maar in 1506 werd het aangekocht door Giovanni en Alessandro Moscheroni, familieleden van rijke Brugse lakenhandelaren. In 1514 schonken ze het beeld aan de Onze-Lieve-Vrouwekerk, waar hun grafsteen nog steeds te zien is. In 1794 werd de Madonna gestolen door de toenmalige Franse overheerser, maar na het verliezen van de Slag bij Waterloo werd het in 1816 terug afgeleverd in Brugge. Deze kunstroof deed de Duitse bezetting droogjes over in 1944 – in het holst van de nacht, samen met nog andere kerkschatten. Maar in 1945 werd alles teruggevonden in een zoutmijn, waarna het beeld terug veilig huiswaarts keerde. (Wie nu flashbacks krijgt naar de George Clooney-film The Monuments Men, mag dit artikel delen.)

**4) Grande Casserole de Moules van Marcel Broodthaers – S.M.A.K.**

Een van de bekendste werken van Marcel Broodthaers moet wel de Grande Casserole de Moules zijn uit 1966. Dit werk – ook wel gekend als ‘de mosselpot’ – is exemplarisch voor deze rebel uit de Belgische kunstwereld en pronkt in het S.M.A.K. in Gent. In het gebruik van mosselen als readymade gaat een woordspeling schuil: moule (Frans voor ‘mossel’) refereert zowel aan het weekdier als aan een ‘mal’ (eveneens moule) en dat idee verwijst dan weer naar het scheppen van een beeldhouwwerk. Op die manier kon Broodthaers via een alledaags product het proces van kunstcreatie belichten.

Maar de verwijzingen gaan verder. De mossel maakt zelf haar schelp en kan zo worden beschouwd als een perfecte vorm van autonomie. Ondanks het feit dat voor dit werk geen authentieke mosselpot werd gebruikt, maar eerder een ketel, gebruikte Broodthaers de mossel ook om iets te doen dat hij vaak deed doorheen zijn oeuvre: verwijzen naar de Belgische identiteit. Mosselen met frieten is tenslotte een van onze nationale gerechten. Smakelijk!

**5) Retabel van Saluzzo – Museum van de Stad Brussel, Broodhuis**

Dit enorm gedetailleerd retabel uit ca. 1500-1510 vind je terug in het Museum van de Stad Brussel. Een uitmuntend samenspel tussen houtbewerking en schilder- en beeldhouwkunst. Een van de redenen dat dit absoluut een topstuk kan worden genoemd, is de goede staat waarin het retabel zich bevindt. Zowel het bladgoud als de polychromie is bewaard gebleven zonder dat er al te veel retouches aan te pas moesten komen. Ook bijzonder is dat dit Brabantse retabel meer dan één paar luiken heeft, waardoor dit werk in totaal drie verschillende verschijningsvormen heeft. Afhankelijk van de liturgische kalender is er een ander tafereel te zien.

Je moet trouwens eens goed kijken naar het kindje Jezus in het geboortetafereel. Als je het niet kan vinden, dan ben je goed bezig. Het figuurtje werd namelijk begin de twintigste eeuw gestolen, toen de Stad Brussel (die het retabel op de kunstmarkt kocht) het in het stadhuis tentoonstelde. Misschien moet er nog eens een zoutmijn worden uitgekamd.